สวัสดีครับ เรื่อง สมรรถนะครูดิจิทัลจะกล่าวถึงสาระสำคัญเกี่ยวกับแนวทางและนโยบายการกำหนดสมรรถนะดิจิทัลของประเทศ ซึ่งจะนำไปสู่การพัฒนาสมรรถนะดิจิทัลของครู และการพัฒนาตนเองให้มีสมรรถนะการเป็นครูดิจิทัล พร้อมแล้วเริ่มเรียนรู้กันเลยนะครับ
การจัดการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21 เน้นให้ผู้เรียนมีทักษะที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิต สามารถใช้การเชื่อมโยงการเรียนรู้และทักษะผ่านโลกออนไลน์ คุณลักษณะที่จำเป็นต่อการพัฒนาผู้เรียน คือ การเป็นพลเมืองดิจิทัล (Digital Citizen) ที่รู้เท่าทันสื่อ สารสนเทศและการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลอย่างมีวิจารณญาณ มีความเข้าใจข้ามวัฒนธรรม ครูยุคดิจิทัลจึงต้องปรับเปลี่ยนรูปแบบและวีธีการใหม่ในการจัดการเรียนการสอน เป็นผู้ให้คำแนะนำและอำนวยความสะดวกในการเรียนรู้แก่ผู้เรียนและนำเทคโนโลยีดิจิทัลต่างๆ มาใช้เป็นเครื่องมืออำนวยความสะดวกในการพัฒนาผู้เรียนที่เป็นพลเมืองดิจิทัล
พลเมืองดิจิทัล คือ พลเมืองที่เกิดและเติบโตในยุคดิจิทัลซึ่งได้เรียนรู้และมีความสามารถในการใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีดิจิทัลได้อย่างชาญฉลาด มีการบริหารจัดการและกำกับตนเองได้ด้วยเทคโนโลยีดิจิทัล รวมถึงรู้เท่าทันและสามารถปกป้องตนเองจากความเสี่ยงต่างๆ ที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล ตลอดจนมีความรับผิดชอบต่อสังคม เคารพสิทธิตนเองและผู้อื่นด้วย
ทักษะสำคัญในการเป็นพลเมืองดิจิทัล ซึ่งจะทำให้อยู่ในสังคมได้อย่างเข้าใจและปลอดภัย ได้แก่
Digital Literacy เป็นสมรรถนะดิจิทัลขั้นพื้นฐานที่พลเมืองในยุคดิจิทัลจำเป็นต้องมี เพื่อเป็นการพัฒนาทักษะด้านดิจิทัลให้สอดคล้องกับการขับเคลื่อนประเทศไทยไปสู่ Thailand 4.0 ตามนโยบายและยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปีของรัฐบาล และตามแผนพัฒนาดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม
ยูเนสโก (UNESCO, 2015) ให้ความหมายเกี่ยวกับสมรรถนะว่า หมายถึง พฤติกรรม ทักษะและทัศนคติที่คาดหวังเพื่อนำไปสู่การปฏิบัติที่ประสบความสำเร็จ เป็นสิ่งกำหนดความสามารถในการทำงานและกำหนดข้อมูลทางเทคนิคเฉพาะซึ่งครอบคลุมสาขาต่าง ๆ ว่ามีความเชี่ยวชาญและจำเป็นในการปฏิบัติงานตามที่กำหนดไว้ในแต่ละตำแหน่งอย่างไร
สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา (2562) ให้ความหมาย สมรรถนะ หมายถึง ความสามารถของบุคคลในการนำความรู้ ความเข้าใจ ทักษะ เจตคติและคุณลักษณะต่าง ๆ ไปประยุกต์ใช้งานหรือในสถานการณ์ต่างๆ ซึ่งแสดงออกทางพฤติกรรมการปฏิบัติที่สามารถวัดและประเมินได้ และสมรรถนะเป็นผลรวมของความรู้ ทักษะ เจตคติ คุณลักษณะและศักยภาพต่างๆ ที่ทำให้บุคคลประสบความสำเร็จในการทำงาน
สำนักงานคณะกรรมการข้าราชการพลเรีอน (ก.พ.) ให้นิยามเกี่ยวกับทักษะความรู้เกี่ยวกับเทคโนโลยีดิจิทัล หรือ Digital literacy หมายถึง ทักษะในการนำเครื่องมือ อุปกรณ์ และเทคโนโลยีดิจิทัลที่มีอยู่ในปัจจุบัน ตัวอย่างเช่น คอมพิวเตอร์ โทรศัพท์ Tablet โปรแกรมคอมพิวเตอร์ และสื่อออนไลน์มาใช้ให้เกิดประโยชน์ในด้านการสื่อสาร การปฏิบัติงาน และการทำงานร่วมกัน หรือใช้เพื่อพัฒนากระบวนการทำงาน หรือระบบงานในองค์กรให้มีความทันสมัยและมีประสิทธิภาพ (https://www.ocsc.go.th/DLProject/mean-dlp)
บุคลากรภาครัฐทุกคนจะต้องมีทักษะด้านดิจิทัลสำหรับปฏิบัติงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งครอบคลุมความสามารถใน 4 ด้าน คือ 1) ด้านการใช้งาน (Use) 2) ด้านความเข้าใจ (Understand) 3) ด้านการสร้าง (Create) 4) ด้านการเข้าถึง (Access) เทคโนโลยีดิจิทัลได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยแบ่งเป็นทักษะ 3 ระดับคือ ทักษะขั้นพื้นฐาน ทักษะขั้นต้นสำหรับการทำงาน และทักษะประยุกต์สำหรับการทำงาน
สำนักงานคณะกรรมการดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติได้กำหนดกรอบสมรรถนะดิจิทัลของประเทศไทยไว้ 4 ด้าน ดังนี้ (วิชัย วงษ์ใหญ่ และมารุต พัฒผล, 2564)
คณะกรรมการการอุดมศึกษา (2561) ประกาศแนวทางการปฏิบัติตามกรอบมาตรฐานคุณวุฒิระดับอุดมศึกษาแห่งชาติเกี่ยวกับสมรรถนะดิจิทัลสำหรับคุณวุฒิระดับปริญญาตรี 6 ด้าน เพื่อให้สอดคล้องกับทักษะการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21 ประกอบด้วย 1) ด้านการสืบค้นและการใช้งาน 2) ด้านการสร้างสรรค์และนวัตกรรม 3) ด้านเอกลักษณ์และคุณภาพชีวิต 4) ด้านการสอนหรือการเรียนรู้ 5) ด้านเครื่องมือและเทคโนโลยี และ 6) ด้านการติดต่อสื่อสารและการประสานงาน โดยสมรรถนะในแต่ละด้านมีรายละเอียด ดังนี้
มีงานวิจัยเกี่ยวกับการกำหนดสมรรถนะเทคโนโลยีดิจิทัลของนักศึกษาครูมหาวิทยาลัยราชภัฏ โดยแบ่งออกเป็น 8 ด้าน ได้แก่ กรอบสมรรถนะด้านที่ 1 ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับสื่อและเทคโนโลยีดิจิทัล กรอบสมรรถนะด้านที่ 2 การเข้าถึงสารสนเทศ กรอบสมรรถนะด้านที่ 3 การสร้างสรรค์และพัฒนานวัตกรรม กรอบสมรรถนะด้านที่ 4 รู้เท่าทันสื่อดิจิทัลและใช้ได้อย่างปลอดภัย กรอบสมรรถนะด้านที่ 5 การใช้เทคโนโลยีดิจิทัล ในการสอน กรอบสมรรถนะด้านที่ 6 การติดต่อสื่อสารและการประสานงาน กรอบสมรรถนะด้านที่ 7 การพัฒนาตนและวิชาชีพ และกรอบสมรรถนะด้านที่ 8 จรรยาบรรณในการใช้สื่อเทคโนโลยีดิจิทัล (มะยุรีย์ พิทยาเสนีย์ สุภาณี เส็งศรี และเกษทิพย์ ศิริชัยศิลป์, 2563)
กรอบสมรรถนะด้านที่ 1 ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับสื่อและเทคโนโลยีดิจิทัล ประกอบด้วย
กรอบสมรรถนะด้านที่ 2 การเข้าถึงสารสนเทศ ประกอบด้วย
กรอบสมรรถนะด้านที่ 3 การสร้างสรรค์และพัฒนานวัตกรรม ประกอบด้วย
กรอบสมรรถนะด้านที่ 4 รู้เท่าทันสื่อดิจิทัลและใช้ได้อย่างปลอดภัย ประกอบด้วย
กรอบสมรรถนะด้านที่ 5 การใช้เทคโนโลยีดิจิทัลในการสอน ประกอบด้วย
กรอบสมรรถนะด้านที่ 6 การติดต่อสื่อสารและการประสานงาน ประกอบด้วย
กรอบสมรรถนะด้านที่ 7 การพัฒนาตนและวิชาชีพ ประกอบด้วย
กรอบสมรรถนะด้านที่ 8 จรรยาบรรณในการใช้สื่อเทคโนโลยีดิจิทัล ประกอบด้วย
ปัจจุบันเป็นโลกแห่งยุคดิจิทัลที่ผู้เรียนใช้ดิจิทัลเทคโนโลยีในการเรียนรู้ได้อย่างสะดวกสบาย ดังนั้นจึงเป็นความท้าทายของครูผู้สอนทุกคนที่จะต้องมีสมรรถนะดิจิทัลเพื่อให้ก้าวทันต่อการเปลี่ยนแปลงและสามารถใช้เทคโนโลยีดิจิทัลในการจัดการเรียนการสอนหรือจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนาผู้เรียน ติดต่อสื่อสาร และพัฒนาตนเองให้มีความเป็นมืออาชีพในการจัดการเรียนรู้และจัดกิจกรรมโดยใช้เทคโนโลยีที่ทันยุคสมัยอย่างต่อเนื่อง
References: